HABİSBENİ AŞİRETİ KİMDİR, NEREDEN GELMİŞTİR?
İlimizde çok sayıda aşiret ve aşiret kökenli insanlar bulunmaktadır. Bunlar bir soyun devamı oldukları gibi, bir kısmı halâ birbirleriyle olan bağlarını sürdürmekte ve “Aşiret” geleneğini sürdürmektedirler. Bugün size Batman merkezinde yerleşik binlerce Habisbini’li hemşehrilerimizin de merakla okuyacakları bir kaynağı aktaracağım. Son zamanlarda çok sayıda aşiret ortaya çıktı, ya da aşirete mensup olanlar kendilerini ön plana çıkarmaya başladı.
Eğer yaptıkları paylaşımlar ve anlatımları doğruysa onlara da saygı duyulur. Aşiretçiliğin giderek azaldığı ilimizde geçerliliğini sürdüren ve 7 yaşındaki çocuğa “Nerelisin, hangi aşirettensin” denildiğinde “Batmanlıyım ama Habisbeni aşiretine bağlıyım” diyorsa o aşiret halâ ayaktadır demektir.
Kaynağı Altan Tan olan bu yazının şimdilik bir bölümünü yayınlayacağım. Merakla okuyacağınızı umuyorum.
HABEZBENİ (HEBIZBINİ) AŞİRETİ
Hebizbıni Aşireti Midyat’ın Kuzey doğusunda yerleşiktir. Hesar ve Mahalmi aşiretleri ile komşudur. Başlıca Köyleri Şunlardır: Qesrık, Hosa, Mala Mıhé, Gundık, Ecibe, Xiro, Mıdélbé, Zıvıngé, Baqolıné, Haldah (Arapça konuşur), Aynkaf (Arapça konuşur), Nunub (Arapça konuşur). Mezralar: Deyrcın, Zıvınga Spi, Qeyntar, Çala Mezra, Behewi, Xaniklér.
Aşiretin merkezi Qesrık köyüdür. Haldah, Nunıb ve Aynkaf köyleri Arapça konuşurlar ancak aşirete bağlıdırlar. Aşiretin diğer bütün köy ve mezraları Müslüman olup, Kürtçe konuşmaktadırlar, Aşirette Süryani ve Ezidi yoktur. Hebızbini aşiretinin ağaları olan Mala Temo Gewré'nin Arap beni Abs kabilesinden geldikleri ve Kasr köyüne yerleştikleri rivayet edilmektedir. Hebızbıni ismi Ermenistan’ın Erivan yöresinde yaşayan büyük Hazbeni aşiretinin ismini çağrıştırıyorsa da bu aşiretle bağlantılarının olmadığı tahmin edilmektedir. En azından buna ilişkin net bir bilgi bile yoktur.
Hebizbini isminin Mala Temo Gewré'nin ABS aşiretinden olmaları nedeni ile Arap Beni Abs (Abs oğulları) Abs Beni'den geldiği ve zamanla Halk arasında Habezbeni'ye dönüştüğü ileri sürülmektedir. Aşiretin Kürtleri Müslümandır. Mala Temo Gewré ailesi aşiret liderliği nedeni ile çıkan mücadeleler sonucu kardeş olan Hasan Temo ve Ahmet Temo taraftarı şeklinde ikiye bölünmüşlerdir. Üçüncü kardeşleri Hacı Ali tarafsız kalırken Hacı Ali’nin oğlu Hacı İzzeddin, amcası Ahmedi destekledi.
Habızbıni aşireti Benda Hasen ve Benda Ahmed diye ikiye ayrılır. Süleyman'é Hasen Amcasının oğlu olan Nuri'yé Ahmedi öldürünce ilişkiler dahada gerildi. Süleyman’ın köyden kovduğu bir aileyi Nuri köye geri getirince Süleyman Nuri'yi öldürür. Benda Hasen Haverkiler ile, benda Ahmet Dekşuriler ile ittifak kurdu. Süleymané Hasen'in Kercoz (Gercüş) ağası Yusuf Hasan Şemdin ile ittifak ederek Déreveri ağası İsayé Hemo'yu binbaşı Arif Bey vasıtası ile öldürttüğü rivayet edilmektedir. Hacı İzzedin'in Alıké Baté'nin bir Kürt devleti kurma teklifini reddettiği ailesi tarafından ileri sürülmektedir. Alıké Baté'nin akrabaları ise Hacı İzzeddiné Temo Gewré'nin bu teklifte bulunduğunu, ancak liderlikte anlaşamadıkları için ayrıldıkları söylenmektedir. Hacı İzzeddin 1931-1936 tarihleri arasında Tokat ceza evinde kalır. Bu dönemde ailenin diğer liderleri Suriye 'ye kaçarlar.
Hacı İzzeddin Estel'li Hacı Ahmedé Seyrané'nin (Arıkan) kızı ile evlenerek Estel'e yerleşir. Ailesi 1926-1950 yılları arasında Estel'de, 1950’den öldüğü 1959 yılına kadar Aynkaf'ta (Kayapınar) kalır. Hacı İzzeddin'in 4 eşten, ilki amcasının kızı, biri Savurlu Esat Beyin kızı, biri Estelli Hacı Ahmedé Seyrané (Arıkan) kızı diğeri ise Süryani idi. Habezbeni ağaları köylüler ile pısmam (amcazade) değillerdir. Çünkü köylülerin büyük kısmının Beşiri civarından geldikleri söylenmektedir. Mardin ve Suriyede yaşayan Dakori aşiretinin ağası Said ağalarında aslen Hebızbeni aşiretinin Hoska köyünden gittikleri ileri sürülmektedir. Bu ailenin Mala Aliyé Bedri hanesine mensup oldukları anlatılmaktadır.
Habızbeni Nekşo oğulları ve gerçek unvanları Nakşibend Kürt Ezidilerden olup ve zamanla halk arasında Habezbeni'ye dönüştüğü ileri sürülmektedir. Rivayetlerde kendilerinin göçebe olan coğunluklar olarak kendilerini kabullendikleri bilinmekte ve Kürtçe, Çiyayi ve Koçer olarak kendilerini kabullendikleri bilinmektedir. Aşiretin Kürtleri ve Arapları Müslümandır. Mala Temo Gewré ailesi aşiret liderliği nedeni ile çıkan mücadeleler sonucu kardeş olan Hasan Temo ve Ahmet Temo taraftarı şeklinde ikiye bölünmüşlerdir. Habızbeni isminin hafız olan dedelerinden ve Mardin ve Midyat bölgelerinde yerleşik olduklarından Arapça konuşmaktadırlar ve hafızın çocukları olarak bilinmektedirler ve “Hafızbeni” zamanla halk arasında “Habızbeni”ye çevrilmiştir.
(Kaynak: Altan Tan)
