Günümüzde; modern çağın yüksek beklentileri ve sosyal medyanın "kusursuz hayat" illüzyonu, pek çoğumuzu farkında olmadan bir mükemmeliyetçilik girdabına hapsediyor. "Her zaman en iyisini yapmalıyım", "Asla hata yapmamalıyım", "Ancak başarılı olursam değerliyim" gibi içsel emirler, bireyin psikolojik sağlığını derinden etkileyen karmaşık dinamikleri tetiklemektedir. Kişinin çevresinin beklentisi bu şekilde olmasa bile, birey kendini öylesine mükemmeliyetçi bir yere konumlandırıyor ki hata yapmaya, eksik kalan iş ve işleyişlere asla ve asla tahammül gösteremiyor. Oysa psikolojinin en temel kabullerinden biri şudur: İnsansın, her zaman en mükemmeli yakalayamayabilirsin ve her girişimin beklediğin başarıyla sonuçlanamayabilir.
Mükemmeliyetçilik, genellikle başarı yönelimli sağlıklı bir çabadan ziyade, yoğun bir korku ve kaygıdan beslenen yıkıcı bir düşünce kalıbı olarak karşımıza çıkar. Bakınız buradaki yıkıcı ve kişiye zarar verici kavramı çok önemlidir. Bu durumun altında yatan temel psikolojik dinamikleri açıklamak gerekirse şöyle sıralayabiliriz:
Koşullu Sevgi/Koşullu Özdeğer mükemmeliyetçi kişilerin hayatlarının birçok aşamasında hep olmuştur. Genellikle bireyin çocukluk döneminde sık sık maruz kaldığı bir duygu biçimidir. Bireyin, kendi değerini yalnızca başarıya ve hatasız performansa bağlamasıdır. "Ancak bir şeyi mükemmel yaparsam sevilebilir/kabul edilebilir/değerli olabilirim" inancı hâkimdir. Bu, genellikle çocukluk döneminde, sevginin veya onayın koşullu olarak verildiği ebeveyn tutumlarından kaynaklanabilir.
Ya Hep Ya Hiç Düşüncesi ile hareket ederler. İnsan zihnindeki Bilişsel çarpıtmaların en yaygın olanıdır. Ufak bir kusur ya da hata, bireyi ve onun tüm çabasını tamamen değersiz kılar. Gri tonlara yer yoktur; ya mutlak başarı ya da mutlak başarısızlık vardır. Kişi her zaman en iyiye ve en mükemmele odaklandığı için başka durumları ve güzel yanları görmeme eğilimindedir.
Yoğun Öz Eleştiri ve Cezalandırıcı İç Ses Baskındır: Mükemmeliyetçi kişiler, genellikle dışarıdan bir eleştirmene ihtiyaç duymazlar. Çünkü kendi iç dünyalarında acımasız ve yargılayıcı bir eleştirmene zaten sahiptirler. Bu iç ses, başarıları çoğu zaman küçümser ("Bunu herkes yapabilirdi”) ve hataları ise facialaştırma eğilimde olur. ("Ne kadar beceriksizsin"). Bu eleştirel iç ses, kişide sürekli bir yetersizlik hissi yaratır.
Mükemmeliyetçi kişiler ayrıca erteleme davranışını çok sık sergilerler. Bu aslında kendi içlerinde çelişkili bir durum olsa da kusursuz başlayamayacakları veya mükemmel bitiremeyecekleri korkusu, işe hiç başlamamayı (dolayısıyla başarısızlık riskini almamayı) daha güvenli bir seçenek haline getirir.
Her zaman mükemmel olma zorunluluğu bireyde ciddi psikolojik problemleri beraberinde getirmektedir. Bu kişilerin kaygı ve stres seviyeleri çok yoğundur, sürekli birileri tarafından denetleniyormuş hissiyatına kapılırlar. Mükemmeliyetçi kişilikler bitmek bilmeyen yüksek standartlar arzusu nedeniyle bireyi fiziksel ve ruhsal manada tüketir. Sık sık gerçeklemeyen ya da tam manasıyla sonuca ulaşmayan durular nedeniyle yoğun hayal kırıklığı yaşarlar. Ruhunun dinlenmesine ve rahatlamasına asla izin vermezler. Mükemmeliyetçi kişiler sosyal ve duygusal ilişkilerinde de muhataplarının aynı kusursuzlukta ve yetkinlikte olmasını beklerler. Aksi durum onların tahammül seviyelerini fazlasıyla zorlamaktadır.
Değerli Okurlarım, bir sonraki yazımda mükemmeliyetçi döngüden kurtulmak için neler yapılabilir konusuna değineceğiz.